De titaan Atlas draagt in de Griekse mythologie de hemelbol (het hemelgewelf, het uitspansel). In de kunst en op vele titelpagina´s van de kaartenverzamelingen van de Vlaamse kartograaf Gerard Mercator (1512-94) wordt Atlas voorgesteld als drager van de wereldbol. Vandaar de naam atlas voor een boek met kaarten (geografische, historische, dierenatlas enz.)
Foto´s v.l.n.r.: Praag, Klementinum, astronomische toren, Atlas draagt de hemelbol, barok; Gerard Mercator, titelpagina van de atlas Historia Mundi (detail)
In de architektuur is een atlant een niet vrijstaande pijler (schraagbeeld, zuilbeeld, schoorbeeld) in de vorm van een gespierde mannengestalte, die ten voeten uit wordt voorgesteld. Op het hoofd kan hij een kapiteel hebben. Dit motief uit de Oudheid werd in de Italiaanse renaissance overgenomen en kwam vooral voor t.t.v. de barok en de 19de eeuwse neobarok aan de buitenzijde (portalen, balkons) en binnenzijde (trappenhuis) van meestal wereldlijke gebouwen. De vrouwelijke dragende gestalte is de kariatide.
Foto´s v.l.n.r.: Praag, Clam-Gallaspaleis, atlanten aan het portaal, barok; Brno, Paleis van de heren van Leipa (Schwanz-huis), portaal met hermen, renaissance
Een herme (hermenpilaster, hermeszuil) is een halffiguur op een naar onder verjongende steun, met op het hoofd een kapiteel. Hermes (Mercurius), de bode van Zeus, is de antieke beschermgod van het verkeer, van reizigers en kooplieden, van herders, van de retorika en ook van dieven en in één adem kunsthandelaars.
Atlant (D), Atlant, Atlas, Telamon (E), atlante (F), atlant (CZ)
© Pieter Schepens (2018-2021)
Agora Praag 