Vakwerkkerken

Vredeskerken in Silezië

(Silezië was tot 1945 Duits gebied, maar werd na de Tweede Wereldoorlog door Polen geannexeerd en 3,25 miljoen Duitsers werden toen verdreven.)

Bij de Vrede van Westfalen (1648, einde Dertigjarige Oorlog) – vandaar de naam vredeskerken (Friedenskirchen) – hadden de Zweden van de Oostenrijkers bedongen dat de lutheranen in die gebieden van Silezië, die overwegend protestants waren, drie kerken mochten bouwen. De Habsburgse keizer Ferdinand III stond de bouw toe in de steden Jauer, Schweidnitz en Glogau op voorwaarde dat ze buiten de stad werden gebouwd, dat geen steen ook geen baksteen als bouwmateriaal werd gebruikt en dat de bouwtijd maximum één jaar was. De bouw van klokkentorens was verboden en de protestantse parochies moesten zelf voor de kosten opdraaien.

De kerk in Glogau, gebouwd in 1652, is vernield bij een brand in 1758. De twee overgebleven vredeskerken zijn van indrukwekkende grootte en schoonheid, men moet ze met eigen ogen hebben gezien! Ze zijn door de Unesco beschermd.

Foto´s: vredeskerk in Jauer

De H. Geestkerk in Jauer / Jawor werd ontworpen door de Breslauer militaire bouwmeester Albrecht von Saebisch (1610–1688), die in 1654-1655 ook de bouwleiding had. De kerk is 43,5 m lang, 14 m breed en  15,7 m hoog. Op een oppervlakte van ca. 1180 m² biedt de kerk plaats aan bijna 5500 personen.

Foto´s: vredeskerk in Schweidnitz

De H.Drievuldigheidskerk in Schweidnitz / Świdnica is een van de meest bijzondere Europese kerkgebouwen überhaupt. Ook hier was de architekt Albrecht von Saebisch. De zeer fraaie kerk werd gebouwd van augustus 1656 tot juni 1657 op een grondplan van een Grieks kruis (schip 44  x 20 m, dwarsbeuk 30,5 x 20 m). De oppervlakte bedraagt ca. 1090 m². De 28 apsidevormige aanbouwseltjes zijn ingangen waarlangs men o.a. de loges en galerijen op de tweede of derde verdieping bereikt. Die galerijen omgeven de hele binnenruimte zodat de kerk in totaal aan bijna 7500 (ca. 3000 zitplaatsen) mensen plaats biedt. Het interieur is beschilderd met thema´s uit de apokalyps. Op de galerijen zijn opschriften (78 bijbelversen) met bijhorende allegorische voorstellingen.

De kerk werd in 1979-80 met steun van het Gustaf-Adolf-Werk en van de Wereldkerkenraad zorgvuldig gerestaureerd en werd in grote mate weer in haar oorspronkelijke toestand gebracht.

Wat verderop staat de in 1708 gebouwde klokkentoren. Op het mooie oude kerkhof zijn nog vele graven van Duitse families bewaard gebleven, ook dat van de laatste Duitse pastor (1957).

Foto: Gnadenkirche in Militsch

Gelijkaardige vakwerkkerken zijn bijvoorbeeld die van Militsch / Milicz (1709-1714), Herrnprotsch / Pracze Odrzańskiede (1644-1648) en Kriegheide / Pogorzeliska (1654).

Vakwerkkerken in Hessen en elders

Ook in Hessen bouwde men op het platteland ten tijde van de Reformatie dorpskerken in vakwerkbouw zoals de huizen in de streek. De lutherse gemeenten hadden weinig geld en vakwerkbouw was goedkoper dan stenen gebouwen. De bewoners konden daarenboven de kerken zelf bouwen, ze hadden geen bouwmeester, steenhouwers noch metselaars nodig. Meer dan een op de tien plattelandskerken in Hessen is in vakwerk uitgevoerd.

Foto: Lutherse vakwerkkerk in Ruppertenrod, Hessen, 1711

In Thüringen, Saksen, Brandenburg en elders vindt men ook vakwerkkerken en ook in de Champagne (F), het zijn zonder uitzondering dorpskerken.

© Piet Schepens (2018-2021)