Foto´s. Linksboven: Praag, Kleine Zijde, meetpunt in gevel van gebouw čp 506. Linksonder: meetpunt in Duitsland (Triangulationspunkt). Rechts: meetpunt in Frankrijk.
Wat zijn de metalen bouten die, ongeveer op kniehoogte of lager, overal in gevels van gebouwen in Praag (en elders) zitten? Legt men er honden aan vast? Gaat het om verankering van steigers? Nee, vele van die bouten zijn meetpunten of meetmerken gebruikt in de landmeting (landmeetkunde), maar het kunnen ook hoogtemerken zijn.
Foto´s v.l.n.r.: meetpunt in wegdek, Nederland; een Nederlandse meetspijker.
De geodetische meetpunten in de landmeting zijn dikwijls ofwel kernnetbouten in gevels ofwel meetspijkers in stoepen. In Nederland staat vaak de tekst MEETPUNT op zo´n meetspijker. De bouten en spijkers maken deel uit van het zogenaamde kernnet (landmeting), een net van rijksdriehoekskoördinaten (triangulatiepunten). Het kunnen ook punten zijn waarmee deformatiemetingen worden uitgevoerd: bewegingen van een gebouw of tussen gebouwen onderling zijn met het blote oog normaal niet vast te stellen en daarom voert men geregeld zeer nauwkeurige metingen uit van meetpunten ten opzichte van elkaar. Zo kan men verzakking, schade of onveiligheid vaststellen.
Vermessungspunkt, Triangulationspunkt (D), surveying benchmark (E), point géodésique (F), geodetický bod (CZ)
Er is een verschil tussen bovengenoemde meetmerken (landmeting) en hoogtemerken (hoogtemeting). De hoogtemerken of peilmerken zijn in muren aangebrachte peilbouten of metalen plaatjes waarop een verkenmerk (sic) is aangebracht dat de hoogte ten opzichte van de zeespiegel weergeeft, uitgedrukt in meter boven zeeniveau. Het hoogste punt in Nederland, NAP +322,20 m, bevindt zich in de gemeente Vaals (nabij Aken). In Nederland geldt als “hoogte nul” (zeeniveau) het Normaal Amsterdams Peil (NAP) dat ook wordt toegepast in Duitsland, Luxemburg, Finland, Zweden en Noorwegen. Het NAP-net bestaat in Nederland uit ongeveer 40.000 zichtbare peilmerken met het opschrift NAP. Van elk peilmerk is de juiste hoogte bekend. De Europese Unie streeft ernaar om van de NAP de Europese standaard te maken. Vele landen hebben immers een eigen systeem, in België bijv. geldt de Tweede Algemene Waterpassing (TAW), ook Oostends Peil genoemd. TAW = NAP – 2,33 meter.
Foto´s v.l.n.r.: Praag, raadhuistoren van de Oude Stad, hoogtemerk; idem, detail.
Ten tijde van de Oostenrijks-Hongaarse monarchie gold het zeeniveau van de Adriatische Zee (*), m.a.w. de gemiddelde hoogte van het zeewater in Triëst (thans een Italiaanse stad). Dit systeem wordt uitgedrukt in meter boven de Adria (Adriahöhe) en wordt nog toegepast in Oostenrijk, Slovenië, Kroatië en de overige landen die ooit samen Joegoslavië hebben gevormd. Adria = NAP – 34 cm. In Bohemen en Moravië en later in Tsjechoslovakije werd het Adriasysteem toegepast tot 1952. Dat verklaart waarom de oude hoogtemerken (aan torens, stationsgebouwen …) het opschrift dragen: výše nad hladinou moře jaderského (hoogte boven de waterspiegel van de Adriatische Zee). Hier en daar treft men in Praag nog historische peilmerken aan, bijv. aan de Kruitpoort, het belfort van de Oude Stad, de watertoren van de Oude Stad, de toren van de Karelsbrug (Kleine Zijde). Thans wordt in Tsjechië het Baltisch systeem toegepast, dat de norm was ten tijde van het Warschaupakt en nog steeds wordt toegepast in de landen die lid waren van dat Warschaupakt. Het Baltisch peil (Kronstadtpeil) bevindt zich in Kronstadt nabij Sint-Petersburg. Kronstadtpeil = Adria – 46 cm. Kronstadtpeil = NAP + 14 cm.
Foto´s v.l.n.r.: Praag-Vršovice, stationsgebouw, hoogtemerk; Praag, Oude Stad, watertoren, hoogtemerk.
(See)höhenmarke (D), mean sea level benchmark (E), plaque de nivellement (F), nivelační bod, nadmořská výška (CZ)
(*) De Adriatische kust in Kroatië is nu de meest geliefde vakantiebestemming van de Tsjechen. In de jaren zeventig, ten tijde van het kommunisme, ontwikkelde men in Praag onder leiding van prof. Karel Žlábek een (nooit uitgevoerd) plan voor de aanleg van een snelspoorverbinding (ca. 200 km/u) tussen České Budějovice en de Adria. Van de 410 km zou 350 km door tunnels in (onder) Oostenrijk gaan. Joegoslavië ging akkoord om met het uitgegraven gesteente voor de Adriakust een eiland aan te leggen, dat dan Tsjechoslovaaks territorium zou worden. Jawel.
© Piet Schepens (2014-2021)
Agora Praag 