Talrijke steden aan grote rivieren zijn al vanaf de middeleeuwen bewust opgehoogd omdat ze te kampen hadden met wateroverlast. In Praag trad (treedt) de Moldau vaak buiten haar oevers en al in de 13de eeuw begon men met de planmatige ophoging. Op sommige plaatsen is dat duidelijk zichtbaar, bijv. in de buurt van het Agnesklooster. Veel kelders van oorspronkelijk romaanse en gotische stenen huizen in de Oude Stad (Staré město) waren oorspronkelijk de benedenverdiepingen. Op sommige plaatsen is het huidige straatniveau tot vier meter hoger dan het middeleeuwse niveau!
Foto´s v.l.n.r.: Praag, Oude Stad, de straten Kozí en U milosrdných; Praag, Nieuwe Stad, Jindřišská-straat, niveauverschil rond de Sint-Hendrikskerk (Kostel sv. Jindřicha a Kunhuty)
Na de afbraak van het voormalig ghetto omstreeks 1900 werd het hele areaal opgehoogd. Daardoor zijn de enkele bewaard gebleven gebouwen zoals synagogen duidelijk zichtbaar lager gelegen dan de omringende nieuwe gebouwen uit 1893-1912. (De hoofdruimten van synagogen zijn nog lager gelegen, maar dat heeft met de Joodse wet te maken).
Foto´s v.l.n.r.: Krakau, Rynek, Sint-Adalbertkerk, niveauverschil van 2 meter; Praag, Oude Stad, Kozí-straat
In Krakau, de oude Poolse koningsstad die voortdurend werd bedreigd door de rivier Weichsel / Wisla, is het niveau van het marktplein in de loop der eeuwen tot 3 meter opgehoogd. Ook Parijs, Londen, Keulen, Straatsburg, Utrecht en zeer vele andere steden, groot en klein, zijn opgehoogd. In de Antwerpse kathedraal zijn verschillende vloerniveau’s archeologisch opgegraven. De huidige kerkvloer is 2,1 m hoger dan de oorspronkelijke romaanse vloer.
Foto´s. Hoe zagen straten en pleinen er vroeger uit? Volgens ons beeld van de middeleeuwen, gebaseerd op hedendaagse films en romans, vies, vuil, smerig. Dat klopt niet. Natuurlijk hoeven oude schilderijen geen getrouwe weergave van de werkelijkheid te bieden. Linksboven: Meester van Flémalle, Merode-altaar, detail, ca. 1430. Linksonder: Meester van de Passietaferelen, Mirakel van Antonius van Padua, detail, begin 16de eeuw. De bestrating bestaat uit keien! Rechts: Jörg Müller, rekonstruktie middeleeuwse stad in Stadtluft, Hirsebrei und Bettelmönch, Die Stadt um 1300, Zürich, 1992, p. 386. Varkens gehoed door een jongetje.
Er zijn helaas nog steeds auteurs van pseudohistorische boeken die beweren dat de middeleeuwse mens geen notie had van hygiëne en dat afval door het raam naar buiten werd gekieperd en dat daardoor de straten ophoogden. Onzin! De mens heeft altijd een verband gelegd tussen hygiëne en ziekten. Veel afval was er overigens niet in de middeleeuwen. Etensresten, voor zover die er waren, waren voor de varkens, die niet (!) vrij rondliepen, ze werden in opdracht van het stadsbestuur gehoed. (Vrij rondlopende varkens zouden niet lang hebben rondgelopen!) Nachtpotten werden niet door het raam geledigd, daarop stonden boetes. Ook het willekeurig achterlaten van afval was verboden. Er waren op vele plaatsen in de steden beerputten en afvalkuilen (Senkgruben, Müllgräben) en waren die vol, dan groef men een nieuwe kuil. Aarde en niet-organisch afval als puin, potscherven enz. werden gebruikt voor de systhematische ophoging van de steden. Zijn er archeologische opgravingen dan lijkt het dat mensen overal afval achterlieten, maar dat klopt niet.
© Piet Schepens (2017-2021)
Agora Praag 