Woontoren, torenhuis

De donjon is de (hoofd)toren van een burchtcomplex, bestemd voor wonen én voor verdediging.

Een middeleeuwse stedelijke woontoren is een torenvormig stenen (romaans) huis, gebouwd in een tijd toen de meeste steden nog niet omwald waren. De huizen in de stad waren toen klein, eenvoudig en uit hout en leem. Alleen rijkelui bezaten een stenen woning, dikwijls een verdedigbaar torenhuis. De eigenlijke woning bevond zich op de hogere verdiepingen en daar naartoe leidde een ophaalbare houten trap. Op straat was beneden deur noch raam.

Woontorens of torenhuizen verdwijnen vanaf de 16de eeuw en worden vervangen door paleizen (adel, kerk en patriciaat). Maar de toren blijft (tot op vandaag) een symbool van macht en rijkdom.

In de tweede helft van de 19de eeuw (Gründerzeit) bouwden rijke burgers, o.w. fabrikanten, villa´s nabij de steden. Een speciaal type is de torenvilla. De dominante toren (dikwijls het trappenhuis) vertegenwoordigt het romantisch motief van de slottoren (“my home, my castle”).

Middeleeuwse indrukwekkend hoge torens in steden als San Gimignano en Bologna waren geen woontorens, geen verdedigingstorens en ook geen uitkijktorens. Een tot 50 m hoge (slanke) stenen toren was een symbool van macht, rijkdom en aanzien van de families die de ekonomisch-politieke bovenlaag vormden (rijke handelaars, ambachtslieden en patriciërs). De torens stonden (staan) bij de eigenlijke woonhuizen. Vele torens zijn verdwenen of verbouwd.

Donjon (NL, D, F, CZ), keep (E), věžová tvrz (CZ) // Wohnturm (D), tower house (E), maison-tour (F), věžovitý dům (CZ)

Foto´s v.l.n.r.: Lokšany (nabij Kolín aan de Elbe), donjon of věžová tvrz; San Gimignano, representatieve familie-torens; Praag, Oude Stad, U kamenného zvonu (De stenen klok), 14de eeuw, gotische woontoren; Praag, Vila Helenka (arch. A. Korda, 1903), Jugendstilvilla in Praag 5.

© Piet Schepens (2015-2021)