De zeer populaire Drie Koningen behoren tot het volksgeloof, Driekoningen (6 januari) is geen officiëel kerkelijk feest, de kultus wordt geduld, maar is door de kerk nooit erkend (met uitzondering van het bisdom Keulen, waar de relieken zouden worden bewaard). Alleen in het Mattheusevangelie (Mt 2, 1-12) is sprake, niet van koningen, maar van een onbepaald aantal wijzen (magiërs) uit het oosten. Die volgden een ster en hadden drie geschenken bij (goud, mirre en wierook) waaruit werd afgeleid dat ze met z´n drieën waren. In de 3de eeuw maakte men van de wijzen drie koningen. Vanaf de 8ste eeuw dragen ze namen en worden ze meestal voorgesteld als een jongeling (Kaspar), een man van middelbare leeftijd (Balthasar) en een grijsaard (Melchior) en als zodanig vertegenwoordigen ze de drie levensfasen. Vertegenwoordigen ze daarenboven de drie toen gekende werelddelen, Europa, Azië en Afrika, dan wordt een van hen als zwarte voorgesteld.
In de Nederlanden en in Duitsland trekken van 1 tot 6 januari kinderen ‒ en dat al vanaf de 16de eeuw ‒ gekleed als Drie Koningen van huis tot huis achter een vooraan gedragen ster, het is het sterzingen of Driekoningenzingen. Ze krijgen dan koeken of noten of wat geld. In de katholieke streken van Midden-Europa doen kinderen dat ook, tegenwoordig om geld in te zamelen voor behoeftige kinderen (In Tsjechië Tříkrálová sbírka). Met krijt schrijven ze dan boven de deur van huis (en stal) waar ze hebben gezongen de letters K + M + B (of C + M + B) en het aktuele jaartal. Het plusteken stelt een kruisje voor. Dit gebruik is sedert ca. 1500 gedokumenteerd. Aanvankelijk werd op de deuren een kruis geschilderd, later drie kruisen + + + of x x x. Het gaat om een huiszegen (bescherming) en die had / heeft als doel het kwade af te weren en geesten te bezweren, het is demonenafweer (apotropaion). Ergens midden 20ste eeuw heeft iemand voor de letters C + M +B de betekenis Christus mansionem benedictat verzonnen wat letterlijk betekent: dat Kristus deze woning zegene. Het is een vrome wens die duidelijk maakt waarover het gaat, namelijk bescherming, maar historisch is deze betekenisverklaring van de drie letters onjuist! De drie letters staan voor de namen der koningen.
Op 6 januari viert het volk dus algemeen Driekoningen, maar in het kerkelijk liturgisch jaar is het die dag het hoogfeest van de Verschijning des Heren, Epifanie (Grieks: openbaring). Daartoe behoren de aanbidding door de wijzen, de doop van Jezus en zijn eerste wonder op de bruiloft in Kana. Tijdens de mis wordt op die dag voorgelezen uit Jesaja 60, 1-6 (Volkeren komen af op uw licht, epistel) en Matheus 2, 1-12 (De wijzen uit het oosten, evangelie).
Meer: https://www.kro.nl/katholiek/abc/epifanie.
© Piet Schepens (2017-2021)
Agora Praag 