De symboliek van het getal acht

Het getal acht stelt symbolisch een nieuw begin voor: na de zeven scheppings­dagen (6+1) volgt de achtste dag, een nieuw begin. De H. Augustinus legde het verband tussen het getal acht en Maria als overgangsfiguur tussen het Oude en het Nieuwe Testament. Met haar begint de verlossingsgeschiedenis. Het O.T. staat voor de zondeval (Eva), het N.T. voor de verlossing (Kristus). Maria is de spilfiguur, de nieuwe Eva, een nieuw begin. Zo is het getal acht in de kunst dus ook een Mariasymbool.

Met de verrijzenis van Kristus, de verlossing, begint een nieuw tijdperk. Het getal acht kan dus ook verwijzen naar Kristus als Salvator, als verlosser.

In de ark van Noah overleefden acht mensen, ook een nieuw begin.

Bij Joden gebeurt de besnijdenis van jongetjes op de achtste dag na de geboorte. Wat bij Joden de besnijdenis is, is bij kristenen de doop: opneming in de geloofsgemeen­schap. Het doopsel betekent reiniging van heidendom (zonden), wedergeboorte, overgang, een nieuw begin, een nieuw leven. In de vroegkristelijke tijd droegen (volwassen) dopelingen acht dagen lang een wit kleed, nu nog altijd bij bijvoorbeeld de Armeens-orthodoxen. Het doopsel wordt ook het Sakrament van de Acht genoemd: door de doop wordt de mens overgebracht in de achtste dag i.e. de dag van de verlos­sing. Vandaar dat vele baptisteria (doopkerken) en doopvonten (gotiek) achthoekig zijn.

Ook grafkerken (o.a. in de vroegkristelijke tijd en de vroege middeleeuwen) kunnen een achthoekige vorm hebben: ook de dood wordt beschouwd als een overgang, als de drempel naar een nieuw begin.

De cirkel is symbool van volmaaktheid. Stelt het vierkant de mensenwereld voor, dan is de cirkel de goddelijke wereld, de volmaaktheid, de eeuwigheid, de universaliteit. De achthoek vormt de overgang van kwadraat naar cirkel, is dus de verbinding (de sfeer) tussen aarde en hemel, de drempel naar een hogere wereld. Vandaar de verjonging van vele (kerk)torens: van vierkant naar achthoek, zo bijv. bij de domtoren in Utrecht en in Praag de poorttoren van Loreta in de Burchtstad en in de Nieuwe Stad de torens van de H. Katharinakerk, H. Apollinariuskerk en Maria-Boodschap­kerk “Na trávníčku”. In vele grote kerken met een dwarsschip is boven de viering (kruising) d.m.v. hoekzwikken een achthoekige struktuur gevormd waarop het gewelf rust, bijv. in de kathedralen van Burgos, Florentië, Milaan, Worms, Speyer e.v.a. Zo wordt zeer uitdrukkelijk de overgang van aarde (mens) naar hemel (god) voorgesteld.

De roomse koning-keizer werd beschouwd als de door god gekozen bemiddelaar tussen mens en god: mens (vierkant) – keizer (achthoek) – god (cirkel). De 9de eeuwse paltskapel in Aken is een achthoekig gebouw (oktogoon). De achthoek verwijst daar zowel naar Maria (het is een Mariakerk) als naar de speciale taak van de keizer, nl. bemiddelaar tussen mens en god en ook naar de vernieuwing van het Romeinse keizerrijk (kroning in 800 van Karel de Grote). Vanaf de 10de eeuw (keizer Otto I) hadden de roomse koningskroningen (keizerskroningen) in deze paltskapel plaats. Vandaar ook de achthoekige vorm van de rijkskroon.

Kortom, de symbolische betekenis van het getal acht is de overgang naar een nieuw begin, een betere hogere wereld. De nu ingewijde lezer zal niet langer achteloos aan het getal acht voorbijgaan.

Octophobia / oktofobie is een abnormale angst voor het getal acht, en hoort thuis onder de noemer numerofobie, getallenangst.

Foto 3

Foto 4

Foto 1

Foto 5

Foto 2

Foto 1- Gerard David, Maria-Boodschap (linkerpaneel), 1506, The Metropolitan Museum of Art, New York; let op de achthoeken in de vloer; Foto 2- Herman Scheerre, Maria-Boodschap, miniatuur in het Beaufort Book of Hours, 1405-15, British Library, Londen; achthoekige architektuur; Foto 3-Burgos, kathedraal, viering; achthoek; Foto 4- Aken, de karolingische Paltskapel (Oktogon), plattegrond; Foto 5- Rijkskroon, 10de eeuw, Wenen, Hofburg, schatkamer.

© Pieter Schepens (2016-2021)