Welstellende Romeinen woonden in een atriumhuis. In het dak van het atrium, de centrale woonruimte, later geëvolueerd tot ontvangstruimte, was een opening (compluvium) voor regenwater dat naar binnen liep in een ondiep waterbekken, het impluvium (Latijn: het regent erin). Het water was voor huishoudelijk gebruik en hygiëne.
De geniale Sloveense architekt Josip Plečnik heeft tijdens het Interbellum voor Tomáš G. Masaryk, de eerste Tsjechoslovaakse president, de Praagse Burcht aangepast als zetel van het staatshoofd. Voor de gangen in de presidentiële suite (appartementen) op de tweede verdieping van de zuidvleugel heeft Plečnik daarenboven, zoals op de binnenpleinen en in de zuidertuinen, benadrukte kleinarchitektuur ontworpen als reliëfs, zuilen, banken, vazen, lampen, fonteintjes en … een impluvium (1924). Midden in een centrale ruimte, op het snijpunt van zuid- en middenvleugel van de Praagse Burcht, staat een waterbekken, Plečniks herinterpretatie van een impluvium, hier een monolitische gepolijste granieten ondiepe schaal met fonteintje op een granieten voet. In het midden van de schaal is nu een groen geribde glazen kom. De originele witglazen kom, eigenlijk een beker in de vorm van een gestileerde bloemkelk (lotusbloem?) was meer in harmonie met het geheel, maar is verloren gegaan.
Het halletje, Impluvium genoemd, met een vloer uit gepolijste granieten tegels, is boven geopend door een ovalen glazen “oog” (compluvium), dat daglicht binnenlaat, waardoor de ruimte vanuit de gangen helder is als een open plek in een bos. Langs de vier zijden is de ruimte geopend met bogen. Aan twee tegenover elkaar liggende zijden staat een marmeren tafel met op elke tafel een 19de eeuwse tweeorige metalen kruik (amfoor), die Plečnik uit het burchtdepositarium had gekozen. Aan een zijde staat een stenen zitbank, de tegenover liggende zijde is open.
Plečnik gaf zijn werk altijd symbolische inhoud, betekenis. Water was bij de Grieken een symbool van wijsheid, bij de Egyptenaren was de lotusbloem op het wateroppervlak symbool van de zon en van zuiverheid. Voor kristenen vertegenwoordigt een fontein de levensbron. Schaal en kruik verwijzen naar wassing, geestelijke reiniging. Het geheel is opgevat als een poosplaats, een plaats voor kontemplatie, reflektie, inzicht. De betovering van een effen waterspiegel, met daarop het spel van licht en wolken door het oog in het plafond, nodigt daartoe uit. Plečniks impluvium is verheven tot een esthetisch edel vormgegeven betekenisvolle waterschaal.
Plečnik koos altijd zorgvuldig zelf het materiaal als steen, hout en metaal. Hij eiste perfektie bij de uitvoering en wanneer de handwerkslieden die perfektie hadden bereikt feliciteerde hij hen uitdrukkelijk. Van Plečnik is een handgeschreven bericht bewaard waarin hij verhaalt hoe president Masaryk kort na de plaatsing van het impluvium op de knieën onder de waterschaal kroop om de perfekte uitvoering te kontroleren: Die grosse Granitschale des sog. Impluviums im II. Stock der Prager Burg, steht auf einem niedrigen Fuss. Nach dessen Aufstellung besichtigte sie der Herr President. Auf meine Bemerkung, das sie allseits schöner Arbeit sei, kniete er sich auf das Steinpflaster, kroch unter die Schale und betastete auch da sorgsam das Werk. Den Steinleuten, die sie gemacht, war es eine freudige Genugtuung davon zu hören. Wenn Sie wollen, erzählen Sie ´s weiter – vielleicht könnte es manchem auch eine hübsche Lehre sein. (Uit Prager Presse, 7.3.1930.)
Ik heb het verder verteld.
© Piet Schepens (2016-2021)
Agora Praag 