Deel van de bekroning bovenop een torenspits of dakruiter van een kerkgebouw, kasteel, raadhuis enz. Meestal is de torenkogel een bol- of pijnappelvormige of ellipsoïde holle metalen knop, vertikaal doorboord door een (smeedijzeren) stang die een kruis, haan, windvaan of andere versiering draagt. De bol is meestal van koper of blik, dat verguld of verzinkt (en geverfd) wordt om korrosie tegen te gaan. Ze wordt gemaakt door een koperslager of smid.
In sommige kogels heeft men een koker met stichtings- en bouwdokumenten, krantenknipsels, munten, beschermsymbolen enz. aangetroffen. Dergelijke “tijdkapsules”, de oudste zouden uit de 17de eeuw dateren, zijn een eerder modern verschijnsel (neoromantiek) en vormen een kuriositeit. Oorkonden werden niet in torenkogels bewaard, maar in daartoe bestemde kisten in raadhuizen en kastelen. De spits is immers een van de meest kwetsbare onderdelen van een toren: bliksem, brand, vocht, temperatuurschommelingen.
Turmkugel, Turmknauf, Turmknopf (D), makovice (CZ, lett.: papaverbol)
Foto: torenbekroning bestaande uit de torenkogel en een dubbelarmig (patriarchaal) kruis. (Třebíč, Sint-Maartenskerk, het hijsen van een zwarte vlag op 18.12.2011 toen het overlijden van Václav Havel bekend raakte.)
© Piet Schepens (2013-2021)
Agora Praag 